BEGRIJPEN -> BEGELEIDEN -> BEGRENZEN …
Een bekend rijtje van aandachtspunten bij trajecten rond verstoorde of onveilige groepsdynamiek. Het allitereert lekker, maar levert in de praktijk wrijving op.
A BEGRIJPEN
Zolang we niet begrijpen hoe onrust in een groep ontstaan is of waardoor (onwenselijk) gedrag bij leerlingen gevoed wordt, kunnen we niet trefzeker werken aan oplossingen. Gedrag is een taal die vertaald moet worden in een hulpvraag. Het verstaan kost tijd en inspanning, maar loont de moeite.
B BEGELEIDEN
Inzichten vragen om een vertaling in begeleiding. Elementen hierin zijn:
- Leerlingen de ervaring geven van begrepen te worden
- Bijsturen door educatie (ook gedragseducatie verdient rijke didactiek)
- Nabijheid bieden
- Duidelijke afspraken en consequent handelen
- Leerlingen grip geven op het proces
- Voorsorteren op het opdoen van succeservaringen
C BEGRENZEN
Van bijsturen vía begeleiding kunnen we uitkomen bij bijsturen door begrenzen
- Een fase waarin expliciet helder wordt wat wel en niet de bedoeling is
- Een fase waarin de vraag op tafel kan komen of de huidige plek de juiste is
- Een fase waarin het waarborgen van veiligheid kan betekenen dat het groepsbelang voor gaat
- Een fase met duidelijke (en soms ook pijnlijke) stappen die uit te leggen zijn omdat ze voortborduren op A en B.
Bij een toename van negatief gedrag en een intensivering van de begeleidingsvraag neemt vaak de roep om begrenzing toe. “Aanpakken die gast(en)!”
Mijn pleidooi voor A -> B -> C roept regelmatig reacties op.
- “We begrijpen best waarom Pietje zo doet, maar dat kan geen excuus zijn voor …!”
- “Al dat maatwerk faciliteert de uitwassen. Tijd voor een stevige aanpak in plaats van dat softe gedoe!”
- “De een heeft dit nodig en de ander dat … dat is toch niet uit te leggen aan de groep!”
- “Het moet toch veilig blijven!”
- “Heb je de boeken van Bert Wienen gelezen? Die zegt dat we weer gewoon moeten gaan lesgeven!”
Tja … grmf#@ … zucht …
Zo groot kan blijkbaar de kluwen van de effecten van onveiligheid worden, dat we zelfs een waardevol instrument niet meer kunnen onderscheiden en benutten.
De ellende die een stress-aanpak oplevert voor leerlingen en zeker bij hen waar een werkbare setting al kwetsbaar is, raakt me keer op keer. Het geeft óns wellicht een gevoel van veiligheid, maar voor veel leerlingen is dat allerminst het geval. Veel kinderen zullen zich schikken, maar voor anderen is het een nekslag.
Ik laat me niet van de wijs brengen door karikaturen, maar blijf me inzetten voor een aanpak waarin er oog is voor iedereen mét de invulling van A -> B -> C.
Daar is niets softs aan. Zeker niet als je onder ogen wilt zien welke rol je als leerkracht zelf speelt binnen de dynamiek.
De vele voorbeelden van leerkrachten die erin geslaagd zijn om de combi van begrip-veiligheid-duidelijkheid-sfeer-onderwijs re realiseren, motiveren me extra.
Het kan!
