Je herkent het vast wel… die ene leerling die het vaak net even wat anders doet dan de anderen… de stoorzender in de klas… of misschien wel meer dan één… Hoe reageer je hier goed op? Hoe kun je toch het geplande programma voor de klas laten doorgaan? Waar haal je de armslag voor extra begeleiding vandaan? Hoe ga je om met de gevoelens die het gedrag van sommige leerlingen bij je los kunnen maken?
Reden genoeg om even verder te lezen en te ontdekken wat ik voor jou en jullie school kan doen.
Inclusief of exclusief denken
Er is in ons land in toenemende mate aandacht voor kinderen waarvoor onderwijs op de school in hun eigen woonomgeving geen vanzelfsprekendheid is. Passend onderwijs en (nog beter) Inclusiever onderwijs moeten hier verandering in brengen. In het eerste geval wordt het kind geholpen om zich aan te kunnen passen aan het schoolsysteem en in het tweede geval wordt het schoolsysteem in de basis passend gemaakt voor leerlingen met een breed spectrum aan onderwijsbehoeften.
Mooie doelen, maar de realiteit is dat het realiseren hiervan langzaam gaat. Eén van de redenen hiervoor is dat we snel neigen naar exclusief denken. Je hebt gewone kinderen én kinderen die anders zijn… Je hebt de klas én de kinderen die wat minder goed in de klas passen… Er zijn genoeg stickers voorhanden om kinderen mee te sorteren, om ze vervolgens ook een plek te geven waar ze dan het beste zouden passen, te midden van kinderen met gelijke behoeften. Exclusief. Dat is vrijwel nooit de plek waar kinderen allereerst thuishoren.
Keien aan de rand
Het doet me denken aan de akkers waarop ik vaak zoek naar zwerfkeien. Een hobby van me. De boeren zijn er altijd blij mee als ik keien meeneem van hun land. Soms worden ze al voor me klaargelegd aan de rand van de akker. Weg met die lastige keien die de werking van al die efficiënte machines verstoren. Eenmaal gewassen en bestudeerd blijken al die keien echter hun eigen pracht en waarde te hebben. Exclusief en heerlijk om te bewonderen, maar tegelijk ook keien buiten hun context.
Zo bevinden zich ook veel kinderen aan de rand van het groepsgebeuren. We kiezen vaker voor een exclusieve benadering dan we vaak zelf doorhebben. Kinderen die 'problemen veroorzaken', worden vaker uit de klas gestuurd, of in een kamertje bijgespijkerd. Zaken rondom gedrag worden doorgaans ook buiten de klas behandeld en besproken, terwijl we in de klas werken met de kinderen die 'gewoon meedoen'.
Het geheim van inclusie
Veel kinderen zijn inderdaad minder makkelijk inpasbaar in onze scholen. Dat kan te maken hebben met specifieke onderwijsbehoeften, maar ook aan de wijze waarop veel scholen in ons land ingericht zijn (het leerstofjaarklassensysteem), de grote focus op prestatie en de vaak volle en prikkelrijke klaslokalen. Kinderen die zich volgens een andere route beter kunnen ontwikkelen, of die gebaat zijn bij minder prikkels, of waarvoor veiligheidsbeleving nadrukkelijk een voorliggende behoefte is, vallen hierdoor op en vragen om meer maatwerk.
Het blootleggen van het probleem maakt ons tegelijk bewust van de kansen die er liggen. Als 'kanarie in de kolenmijn' maken deze kinderen ons bewust van dingen waarin we het verschil kunnen maken tussen een klas met een 'smalle basis' en een klas waarin de focus op inclusie ligt.
Ik werkte jarenlang met kinderen die (soms meerdere keren) ‘verplaatst’ waren. Op onze school schoven ze weer aan in klassen en kwamen ze op hun eigen manier vrijwel allemaal (weer) tot leren en hadden ze het naar hun zin. Niet die extra handen, de kleine klassen of de supergaven van de mensen die er werkten, waren het geheim hiervan, maar het begrijpen van deze kinderen vormde de basis. Iedere leerkracht met hart voor kinderen, didactische vaardigheden, wat zelfinzicht en doorzettingsvermogen kan hierin groeien en deze kennis benutten in de klas. Ook jij!
Ervaringen van collega's en ouders
Ik heb Bastin leren kennen als de leerkracht van een van onze pleegkinderen. Bastin observeert de kinderen en ziet wat zij nodig hebben. Dit kan hij op een zeer betrokken en respectvolle manier bieden. Bastin zoekt hierin de samenwerking en is altijd bereikbaar. Hij heeft onze jongen naar zichzelf leren kijken.
Een ouder
Bastin zie ik al jaren met grote passie werken met kinderen die heel specifieke onderwijsbehoeften hebben. Hij neemt kinderen mee in zijn flow en brengt ze via interactie tot nieuwe inzichten. De kinderen voelen zich gezien, gerespecteerd en gewaardeerd in de benadering. De gaven die Bastin heeft, deelt hij graag met zijn collega’s.
Een collega
Keien ín de klas
Een aantal kinderen in een klas floreert (wellicht) bij een standaard aanpak, maar een grote groep ook niet. Een echte klas heeft altijd meerdere keien 'aan boord'. Maatwerk leveren is dus dagelijkse realiteit. Keien ín de klas vragen daarom ook om keien vóor de klas, leerkrachten die weten waarmee ze bezig zijn en die blijven zoeken naar het beste manieren voor hun leerlingen om zich te kunnen ontwikkelen. Zelfs als dit tijdelijk wat extra inzet vraagt.
Maatwerk leveren betekent overigens niet dat alles in de klas om een kind of een groepje kinderen moet draaien. Het gaat er om dat er in de klas voldoende ‘ruimte’ is en komt voor zoveel mogelijk leerlingen.
Sommige keien zitten niet meer in hun oorspronkelijke klas. Ze zijn ondanks al het maatwerk toch verplaatst naar een andere school waar ze beter geholpen kunnen worden. Ook al kan dat in de gegeven omstandigheden een goede keus zijn, toch willen we ze graag in contact houden met de plek waar ze horen. Ook dat vraagt doordenking en inzet.
Inclusief denken
Er zijn veel factoren die wij niet kunnen beïnvloeden. De toename van kinderen met hechtingsproblematiek, veel leerlingen met prikkelgevoeligheid, het lerarentekort, de grote werkdruk in het onderwijs… Maar die ene factor die juist cruciaal is, ligt gelukkig binnen handbereik: een leerkracht die kinderen op waarde schat en die geïnteresseerd is in de binnenkant van de keien. Inclusiever onderwijs begint bij inclusief denken. Ben jij een collega of zijn jullie een school die het geheim hiervan graag (beter) in de vingers willen krijgen? Dan ben ik beschikbaar om mee te denken!
Veldwerk
Vanuit mijn ervaring kan ik scholen en leerkrachten helpen om inclusiever onderwijs verder te realiseren, in het bijzonder voor kinderen met moeilijk verstaanbaar gedrag (ofwel ‘gedragsproblemen’). Grip op dergelijke processen in je groep krijg je niet met wat trucs of alleen door zelfstudie. Dit vraagt om een traject op de plek waar het allemaal gebeurt: de klas. De klas de plek waar ik graag aanschuif om samen met jou de beweging te maken naar maatwerk. Veldwerk.
We gaan (afhankelijk van de hulpvraag) samen aan de slag met leerkrachtgedrag, differentiatie, het creëren van armslag, woordgebruik, traumasensitief lesgeven en autismevriendelijk lesgeven.
Veldwerk betekent voor mij dat ik zelf niet alleen observant of raadgever ben, maar dat ik deelnemer wil en kan zijn in het groepsgebeuren. Ik stond ‘met de voeten in de klei’ en 'de lokaalvloer' blijft ook mijn favoriete werkterrein.
Dit wordt zichtbaar in mijn werkwijze.
De bereidheid en mogelijkheid om veel tijd vrij te maken voor bezoeken in de klas
Het inplannen van werkbezoeken, waarin ik praktisch kan meebouwen
De mogelijkheid van rolwissel bij lessen, zodat ik ervaringen met de leerkracht kan delen en er ook een stukje leren door voordoen-nadoen kan zijn
De keigave lessen en escapespellen, waarin ik samen met de klas bouw aan groepsvorming.
